Als ik mijn hotel in Valencia, waar ik een week heb doorgebracht, uitstap en de taxi naar de luchthaven in, schiet me te binnen dat ik iets vergeten ben. Namelijk afscheid te nemen van een hotelmedewerker die heel behulpzaam is geweest bij het onderzoekswerk dat ik er te verrichten had. Dat voelt niet goed, onaf eigenlijk. Ik aarzel wat te doen, zeg dan de chauffeur nog even te wachten, stap uit en het hotel weer in, zoek haar op en bedank haar. Wat ik zeg beroert haar en, zo lijkt het althans, ontroert haar zelfs enigzins. Overdrijf ik in mijn feedback aan haar? Ik vind van niet en ik hoop zij ook niet. Als ik weer in stap en we wegrijden, heb ik het gevoel – ik weet er eigenlijk maar één passende term voor en dat is helaas een Engelse – van ‘closure’. Van afscheid genomen te hebben op een goede, afrondende manier, waardoor er geen losse eindjes meer zijn. Op weg naar de luchthaven voel ik me daar goed over. Maar zie in mijn herinnering ook een reeks situaties voorbij trekken waarin ik heb nagelaten op een goede manier een contact af te ronden of afscheid te nemen. Voorbeeld. Ik vond het niet zelden gemakkelijker op een feest of receptie weg te gaan, te sluipen zou ik nu haast zeggen, zonder nog een keer bij de gastheer of – vrouw langs te gaan. Achteraf had ik daar dan vaak meteen een zekere spijt van, vond dat ook niet zo fraai gedrag, en beloofde mezelf ze in ieder geval een bedankkaartje of email te sturen. Maar ook dat kwam er soms toch niet van. Als ik hem of haar dan later toch weer ergens ontmoette, schuurde of hinderde die nagelaten afronding van binnen vaak. Terugkijkend denk ik dat wij mensen in het algemeen beter zijn in het beginnen van contacten of relaties dan in het op een goede manier afronden of afscheid nemen daarvan. Terwijl, nota bene, al onze gesprekken, contacten en relaties eindig zijn en daarom goed afscheid kunnen nemen of afronden tot ons psychologisch basisrepertoire zou moeten behoren. Omdat het goed is en voelt voor alle betrokkenen. En omdat het de waarschijnlijkheid vergroot dat het gesprek, contact of relatie, waar mogelijk of wenselijk, een toekomst of vervolg krijgt. Ik voor mij heb daarom besloten me in goed afscheid nemen te blijven oefenen. Mede aangespoord door een reeks recente studies onder de titel Saying Goodbye and Saying it well (Vaarwel zeggen en het goed zeggen). En door de email die ik eergisteren uit Valencia ontving. Daarin schrijft ze zo overvallen te zijn geweest door mijn woorden bij het afscheid dat ze voor haar gevoel me daarvoor niet voldoende heeft bedankt. En citeert dan haar beroemde landgenoot, de schilder Salvador Dali: “elk afscheid is de geboorte van een herinnering”. ‘Dank u voor deze mooie herinnering’, zo sluit ze af. Voor mij staat inmiddels wel vast: goed afscheid nemen is een onmisbare kunst en kunde.
Photo by Alain Pham on Unsplash
