Als ietwat bekendere Nederlander gebeurt het je, of in ieder geval mij, nogal eens op straat door iemand te worden aangesproken die jou wel herkent maar jij hem of haar niet. Soms leidt dat naast een groet, tot een leuk of interessant gesprekje. Maar niet altijd. Onlangs werd ik op een niet echt aardige manier tot tweemaal aangesproken op het feit dat ik in mijn column had geschreven hoe en waarom ik tot het besluit was gekomen me te laten vaccineren. Dat was, zei de een, gewoon stom van mij. Want als anderen mijn voorbeeld zouden volgen en door bloedstolsels om het leven zouden komen, dat dan wel mooi mijn toedoen was. De ander verweet mij lichtgelovigheid ‘op het domme af’. Want daarmee liet ik mij door Rutte en zijn bende virologen als een schaap naar de slachtbank leiden. Bovendien liep ik het risico dat er bij de tweede vaccinatie een microchip in mijn bloedbaan zou worden ingebracht waarmee op afstand mijn leven en gezondheid bestuurd zou kunnen worden. Ik was tamelijk beduusd door de agressieve stelligheid waarmee deze boodschappen gebracht werden. Ik ben ook niet in discussie gegaan maar heb, vriendelijk dankend voor de waarschuwingen, mijn weg vervolgd. De ontmoetingen hebben me wel een tijdlang bezig gehouden. Wat brengt iemand ertoe om terwijl over de hele wereld het leed en de ravage door covid onmiskenbaar is en het wetenschappelijk bewijs daarvoor hoogopgestapeld, het bestaan van de pandemie botweg te ontkennen? Zoekend naar antwoorden herinnerde ik me opeens een oudere publicatie van twee collega’s en mijzelf die gaat over de psychologie van ontkenning. Daarin worden twee intrigerende verschijnselen beschreven. Het ene is het zogenaamde Galileo-effect. Genoemd naar Galileo Gallilei (1564-1642) die door het Vaticaan werd gedwongen zijn waarneming dat de aarde rond de zon draait in plaats van omgekeerd, te ontkennen. Want, zo zei de Paus ‘ik voel niet dat ie draait dus draait ie niet.’ Vergelijk dat met: ik zie geen covid-besmettingen in mijn omgeving dus bestaan ze niet’. Het andere verschijsel wordt wel de eerste regel van de magier genoemd. Die luidt: mensen zijn bereid alles te geloven ofwel omdat ze bang zijn dat het waar is, ofwel omdat ze bang zijn dat het niet waar is. Toegepast op covid, de meeste mensen zijn bang voor covid omdat ze geloven dat het virus inderdaad rondwaart, ook al hebben ze het nooit gezien. Maar er is kleinere groep, de Baudetvolgelingen van deze wereld, die steeds fanatieker geloven en verkondigen dat het virus niet bestaat omdat ze bang zijn dat ze ongelijk hebben. Achter hun protesten, demonstraties en fanatisme gaat veelal angst schuil. Angst dat wat je niet waar wilt hebben, wel waar zal blijken. Maar het bekennen van die angst voelt zodanig vernederend, dat je ‘m met alle mogelijk middelen het zwijgen oplegt, verdringt, ontkent. Wie jouw ontkenning niet deelt, is daarom ofwel stekeblind of tegen jou. Het trieste gevolg laat zich raden. Covid blaast naast immuunsystemen ook relaties op.
Photo by CDC on Unsplash
