Bot door botox?

Omdat ik geen twintig meer ben en bij tijd en wijle voor grote groepen optreedt, overweeg ik af en toe, laat ik het maar eerlijk toegeven, me te laten botoxen. Of eigenlijk, dat overwoog ik tot voor kort. Want inmiddels – ik ben uitgebreid in de onderzoeksliteratuur gedoken – weet ik dat het niet alleen een cosmetische maar ook een psychologische beslissing is. Je laten botoxen kan je weliswaar uiterlijk een afname van rimpels opleveren, maar tegelijkertijd innerlijk ook een afname van inlevingsvermogen. De uiterlijke onbewogenheid van veel gebotoxten is dus niet alleen maar uiterlijke schijn. Het weerspiegelt niet zelden ook een afname van hun innerlijke gevoelsleven. Wij zijn zo gebouwd dat we de gevoelens van anderen kunnen waarnemen en begrijpen doordat we die op of in ons eigen lichaam kunnen overnemen, ‘mimicken’, reproduceren, en daardoor mee- of navoelen. Als iemand lacht en wij nemen die lach over, met behulp van de zogenoemde spiegelneuronen in ons brein, dan gaan er signalen tussen onze aangezichtsspieren en onze hersenen heen en weer die daarop het stempel vrolijkheid afgeven. Met dat stempel wordt doorheen heel ons lichaam de toegang geopend tot (re)acties die het voelen of ervaren van vrolijkheid mogelijk maken. Maar wat gebeurt er nu als je in het lichaam een stof inspuit, zoals botox, die de aangezichtsspieren lam legt? Drie gevolgen. Op de eerste plaats nemen we dan minder goed de gevoelens van de ander waar. Op de tweede plaats voelen we minder mee en aan wat de ander voelt. Onderzoek laat zien dat dit effect vooral optreedt bij subtiele gevoelsveranderingen. Je zit met iemand te praten, op een gegeven moment zeg jij iets dat de ander emotioneel raakt en dat drukt zich bij die ander uit in subtiele maar niettemin goed waarneembare veranderingen in gezichtsexpressie. Onder invloed van jouw botoxbehandeling neemt de waarschijnlijkheid toe dat je die veranderingen bij de ander niet oppikt en ‘ongevoelig’ of bot reageert. Terwijl bepalend voor succesvolle of niet-succesvolle communicatie met anderen – partners, kinderen, clienten en andere belangrijke personen in je directe omgeving – nu juist je vermogen is om subtiele gevoelsveranderingen waar te nemen, die te kunnen meevoelen en daarop adekwaat te kunnen reageren. Bijvoorbeeld door er woorden aan te geven, waardoor de ander zich begrepen voelt. Het derde mogelijke gevolg tenslotte is dat we door het lamleggen van onze gezichtsexpressie ook onze eigen gevoelens minder of minder intens maken. Betekent dit nu dat gebotoxten door de bank genomen minder gelukkig zijn dan tevoren? Volgens sommige onderzoekers inderdaad. Maar voor een deel wordt dat mogelijk gecompenseerd doordat ze zichzelf mooier vinden. Bovendien kan botox alle gevoelens dempen, dus ook sombere of depressieve. Hoe dan ook, je laten botoxen is niet alleen maar een cosmetische maar zeker ook een psychologische keuze. Uiterlijk word je er mogelijk gladder van, maar innerlijk niet per se aardiger, sympathieker of empathischer. Integendeel misschien wel. Maar het is natuurlijk maar wat je het belangrijkste vindt.