Denken is danken

René Diekstra
Rene Psychologie voor thuis en op het werk

Het is een vraag die ik me de afgelopen dagen herhaaldelijk heb gesteld tijdens het NOS-journaal of Nieuwsuur. Wat is de zin van zitten kijken naar de doffe ellende die daar in Afghanistan over talloze medemensen wordt uitgestort? Gaat het louter om geinformeerd worden over hoe het daar aan toegaat? Maar waarom zouden we daarover geinformeerd moeten worden want we hebben geen enkele invloed op wat daar gebeurt? Of is het niets anders dan botte, nutteloze nieuwsgierigheid naar hoe de ellende die andere mensen treft er precies uitziet? Of, nog botter, is het in wezen een vorm van ramptoerisme? Dezelfde drijfveer die nog maar kortgeleden velen aan de beeldbuis deed kluisteren of zelfs in de auto stappen om maar zo weinig mogelijk te hoeven missen van de overstromingen in Zuid-Limburg? Of misschien nog erger, is het willen kijken naar de ellende van anderen voor ons emotioneel nuttig want geruststellend in de zin van ‘gelukkig blijft ons dat bespaard’?. De reactie van velen op de gestelde vragen zal ongetwijfeld zijn dat ze kijken omdat ze met de mensen in dat rampzalige Afghanistan van doen hebben. TV-kijken als een  demonstratie van empathie zeg maar. Alleen hebben die mensen daar er niets aan. Wij hebben als kijker dan misschien wel met ze te doen, maar we doen niets voor ze. Kortom, er lijkt geen goede, zinvolle reden te bedenken waarom we in de veiligheid van onze huiskamers en op duizenden kilometers van waar het allemaal gebeurt, over andermans ellende geinformeerd zouden moeten worden. Die ellende daar wordt er niet minder van en voor ons gedrag hier heeft het vooralsnog geen betekenis. En toch, meen ik, resteert er één goede, zinvolle reden om ons wel aan de ellende in de wereld te blijven blootstellen. Die reden is, hoe gek het ook klinkt, dankbaarheid. Bedenk dat er in wezen geen enkele reden is waarom de ellende die anderen treft, vroeg of laat ook niet ons zou kunnen treffen. Om dicht bij de actualiteit te blijven. Een aanslag als op de luchthaven van Kaboel afgelopen week, kan ook hier plaatsvinden. Kijkend naar de ellende die daardoor is aangericht, hebben we alle reden om het toeval of God of ons karma of welke andere factor dan ook dankbaar te zijn dat het ons (nog) niet is overkomen. Psychologen hebben de afgelopen jaren een groot aantal studies uitgevoerd naar de invloed van de houding van dankbaarheid op psychische gezondheid en gedrag. Zo blijkt het bijhouden van een ‘dankbaarheids-dagboek’ – het een tijdlang iedere dag (tenminste drie) dingen opschrijven waarvoor je anderen of het leven dankbaar bent – een langdurig sterk effect te hebben op onze psychische gezondheid, geluksgevoelens en hulpvaardigheid jegens anderen. Er is zelfs geen (persoonlijkheids)eigenschap  die zozeer samenhangt met welbevinden en generositeit/gulheid dan de bereidheid of neiging (regelmatig) je dankbaar te tonen. En geloof het of niet, dankbare mensen blijken doorgaans meer of beter na te denken dan ondankbare. Blijkbaar  is het volgende gezegde toch heel erg waar: denken is danken.