Mijn leermeester, Albert Ellis, de meest invloedrijke psychotherapeut van de twintigste eeuw, hielp mij in een leertherapie in belangrijke mate van twee problemen af. Het ene was mijn vliegangst. Het andere was mijn ‘vroege ochtend depressie’. Vliegangst was een acuut probleem. De opleiding en leertherapie vonden plaats in New York. Dus moest ik regelmatig vliegen en kon daar al dagen tevoren als een ramp tegenop zien. Een keer, tijdens een uiterst turbulente vlucht, schoot mijn angst zozeer door het dak dat ik dagen heb rondgebeld of ik te zijner tijd met een boot terug naar Nederland kon. Ik wist heus wel dat turbulentie geen veiligheidsprobleem, hoogstens een comfortprobleem is. Maar die gedachte hielp me niet. Wat me wel hielp was Ellis’ aanwijzing dat ik angst en onveiligheid voortdurend door elkaar haalde. Het feit dat ik angstig was in een vliegtuig was voor mij het bewijs dat vliegen objectief een onveilige, bedreigend situatie is. Waarom zou ik anders angstig zijn? Maar juist die gedachte, een emotie houden voor een externe werkelijkheid, was de essentie van mijn probleem. Ellis hielp me dat om te denken. Ook in andere situaties, zoals spreken in het openbaar. Het inzicht dat ook gevoelens, zoals angst, gebeurtenissen zijn en dat daarom voor gevoelens geldt dat jouw gedachten (= de gesprekken die je daarover met jezelf voert) bepalen of ze blijven bestaan of zelfs verergeren, was voor mij nieuw en cruciaal. Ik had in die tijd ook flink last van depressieve stemmingen. Vooral ’s ochtends als ik wakker werd. Dan kwamen vaak meteen gedachten op als ‘Oh jeh..weer dat vreselijke gevoel’, ’als het maar niet erger wordt’, ‘hoe kom ik in Godsnaam zo de dag door’, enzovoorts. En ik begon dan te denken aan allerlei dingen die mis waren of zouden kunnen gaan. Tot aan de conclusie dat ik me maar het beste ziek zou kunnen melden. Kortom, mijn slechte stemming bij het opstaan was een gebeurtenis die ik onbewust al denkende erger maakte. Ellis noemde dat: je depressief maken over je depressie. Hij leerde me ook hier óm te denken. ‘Benader je ochtenddepressie als een uitdaging. Als iets waar je op verschillende manieren invloed of greep op wilt en kunt krijgen, met name door te beginnen je met andere niet-deprimerende maar wel realistische gedachten te injecteren. Zoals ‘ik wil niet dat het erger wordt, ik ga gewoon aan het werk en zie wel hoe ver ik kom. Als mijn stemming soms toch wegzakt dan leid ik mezelf af, ga ik met iemand kletsen, bel ik iemand op, wandel ik een eind stevig of ga ik sporten, enzovoorts. En doe dat dan ook’. Ellis benadrukte daarbij het grote belang alternatieve gedachten niet alleen te denken maar ook regelmatig hardop tegen mezelf te herhalen. Op zijn aanwijzing heb ik zulke helpende gedachten ook met koeieletters opgeschreven en geplakt op de spiegel waarvoor ik me ’s ochtends scheerde. Om ze al scherende luidop uit te spreken. Dat doe ik soms nog.
Rene Diekstra geeft op maandag 23 december een unieke lezing in de vorm van een kerstdienst! Tickets (inclusief gesigneerd boek) zijn hier verkrijgbaar: https://billetto.nl/e/rene-diekstra-s-psychologische-kerstdienst-en-boeksignering-Tickets-397183