Als ik afga op geluiden in mijn omgeving dan wordt het in veel huisgezinnen absoluut geen vredige of zalige kerst. Hooguit een wapenstilstand. Enkelen hebben al besloten bepaalde familieleden of kennissen, anders dan vorige jaren, niet uit te nodigen. Uit angst voor ruzie. Covid-ruzie. Een kennis: “Ik heb er nog even over gedacht om de oude vertrouwde club toch uit te nodigen op voorwaarde dat er niet over Covid wordt gediscussieerd. Maar ik vertrouw het niet. Sommigen kunnen zich toch niet inhouden. Het is nu al zo dat als ik ze spreek het binnen de kortste keren toch weer daarover gaat. En wat ik daarbij allemaal niet naar mijn hoofd geslingerd krijg omdat ik me heb laten vaccineren”. Een andere kennis komt met het complementaire verhaal. “Wat ik te horen krijg omdat ik me niet wil laten vaccineren. Alsof ik een aso van het ergste soort ben.” Weer anderen hebben besloten niemand te vertellen of ze nu wel of niet gevaccineerd zijn om zulke toestanden en mogelijk zelfs een relatiebreuk te voorkomen. Kerst 2020 was een buitengewoon vredige en verbindende. Met gemeenschapskreten als ‘samen krijgen we Corona eronder’ en zelfs publieke dankkoren voor al die heldhaftige gezondheidszorgers. Wat is er anno 2021 gebeurd dat die saamhorigheid verdampt lijkt? Sterker nog, voor een deel veranderd is in wederzijdse vijandigheid? Is het omdat we na tien maanden met zijn allen in de crisisstand te hebben gestaan – ‘gedeelde angst is verbindende, gemeenschappelijke angst’ – in de eerste week van januari met vaccineren zijn begonnen? Terwijl alle uitwendige gedragsmaatregelen, zoals afstand houden, avondklok etc, voor iedereen golden, moesten we nu opeens individueel beslissen of we ook door een inwendige maatregel, inbrengen van een vaccin in ons lichaam, aan het virus het hoofd wilden bieden. Voor de meeste ouderen en kwetsbaren was en is dat geen vraag. Voor de meeste beleidsmakers en deskundigen, met de media aan hun zijde, geldt hetzelfde. Dag na dag worden we in nieuws- maar vooral praatprogramma’s, doodgegooid met informatie, pleidooien en oproepen voor vaccinatie. Voor afwijkende meningen en data was en is er nauwelijks tijd en tolerantie. Eerder minachting. En dat is een ernstige fout. Want het creert psychologische onveiligheid, terwijl er juist in tijden van crisis of hoge stress grote behoefte is aan psychologische véiligheid. Kenmerkend voor een psychologisch veilige groep, gezelschap of samenleving is het vertrouwen dat niemand de ander in verlegenheid brengt, afwijst, bedreigt of straft als deze een afwijkende mening heeft. Interpersoonlijke angst is in zo’n groep afwezig. Want je staat over en weer open voor opinies die verschillen van die van jou en bij een fout in je redenering of lacune in je kennis word je niet onmiddellijk vernederd en nog altijd respectvol aangehoord en geantwoord. Waardoor het je gemakkelijker valt die fout of dat gebrek aan kennis toe te geven, open te staan voor feedback en uit te leggen wat je met die feedback gaat doen. Daarom alvast deze kerstoverdenking: waarom hebben we twee oren en slechts één mond?
Photo by Szabo Viktor on Unsplash