beheerder21

‘Wie heeft een belangrijk verschil in je leven gemaakt en heb je haar of hem dat ooit gezegd?’ Misschien kwam het doordat wij nog jong waren, mijn medestudenten en ik in de psychotherapie-opleiding, niemand ouder van 25 jaar, maar geen van ons kon op die vraag van onze opleider oprecht ‘ja’ antwoorden. Waarop hij daarvan een opdracht maakte. ‘Kies iemand die een belangrijke positieve invloed op je leven heeft gehad en misschien nog heeft en schrijf die een brief waarin je laat weten wat die persoon voor je betekent of betekend heeft en waarom dat zo belangrijk voor je (geweest) is. Lever die brief persoonlijk af, dus niet per post, fax of email, en lees ‘m hem of haar hardop voor”. “Uit onderzoek blijkt”, voegde hij eraan toe “dat dit een van de meest gelukkigmakende ‘dingen‘ is die je kunt doen, zowel jegens die ander als jezelf. Wat bewerkstelligt is de combinatie van eerst nadenken over wie, dan over het wat, vervolgens over het hoe en tenslotte het delen van dit alles met die ander”. Ik heb inderdaad zo’n brief geschreven, gebracht en voorgelezen. Aan een veel oudere collega-vriend. Hij had zich een tijdlang als een vader over mij ontfermd in een periode dat de relatie met mijn ‘eigen’ vader uiterst problematisch was. Die bedankbrief heeft onze vriendschap voor altijd bezegeld, tot aan zijn dood toe. Hoe lang werkend zo’n openlijke dankbetuiging kan zijn, of het nu in woorden of beelden gebeurt, heb ik ooit zelf op de volgende verrassende manier ervaren. Jarenlang trainde ik in China universitaire docenten in zogenoemd interactief onderwijs. In een training had ik ooit een docent, zijn specialismen waren muziekleer en kunstgeschiedenis, die aanvankelijk grote moeite had met de cursusopdrachten en steeds zeer gespannen en faalangstig was. Reden voor mij om in de avonduren extra oefensessies aan hem te besteden. Dat had effect. Toch liet hij de laatste cursusdag en de afscheidssessie verstek gaan. Zonder bericht. Ik was daar geirriteerd over en vond het ondankbaar. Na de afscheidsessie met de overige deelnemers liep de decaan met mij naar de uitgang, waar een taxi naar de luchthaven stond te wachten. En toen.Terwijl de schuifdeuren open gingen en ik naar buiten stapte, begon op het grasveld tegenover de ingang opeens een orkest te spelen. Terwijl ik verbouwereerd stond te kijken naar die tientallen musici daarbuiten zei de decaan: “That’s for you, our thank you”. Er schoot een golf van emoties door me heen. Helemaal toen hij eraan toevoegde dat die bewuste docent afwezig was geweest om de tijd te hebben dit muzikaal ‘Thank you’ voor mij te componeren en met leden van het universiteitsorkest in te oefenen. Toen even later de taxi met mij achterin het terrein afreed, speelde het orkest nog steeds. En ik had nog steeds tranen in mijn ogen. Terugdenkend heb ik dat soms nog een beetje. Want dat is wat de herinnering aan openlijke, oprechte  dankbetuigingen met je kunnen doen: je blijven ontroeren.

Photo by jules a. on Unsplash

De herkomst of etymologie van woorden heeft altijd mijn belangstelling gehad. Omdat ik geloof, dat etymologie vooral ook psychologie is. Neem het woord ‘dank’, afkomstig van het oud-nederlandse ‘danc’. De oorspronkelijke betekenissen daarvan zijn  ‘gedachte’ en ‘wil’. Iemand dankbaarheid tonen, – ‘baar’ is oorspronkelijk zoiets als ‘dragen’ of ‘brengen’ -, betekent daarmee iemand laten weten dat je aan hem of haar denkt als iemand die jou iets goeds gebracht heeft, iets dat je graag wilt. Uit psychologisch onderzoek blijkt dat dankbaarheid tonen in deze zin van grote betekenis is. Voor je eigen welbevinden en gezondheid, voor die van degenen jegens wie je je dankbaar toont, alsook voor de gemeenschap of samenleving. Vandaar dat sommige culturen een feestdag kennen waarin wederzijds dankbaarheid tonen centraal staan. Zoals Thanksgiving Day in de VS en Canada, dat jaarlijks op de vierde donderdag van November (nu de 26ste) wordt gevierd. Oorspronkelijk een feestdag uit de tijd van de Pelgrim Fathers begin van de 17de eeuw waarin God dank werd gezegd voor de oogst, is het nu vooral een dag in het teken van de tussenmenselijke dankbaarheid. In de tijd dat ik in New York in opleiding was tot psychotherapeut heb ik een Thanksgiving meebeleefd thuis bij mijn opleider en supervisor, Albert Ellis, grondlegger van de cognitieve (gedrags-)therapie. Het was een bizondere en ontroerende ervaring. Op een gegeven moment bedankte ik hem voor zijn acceptatie van mij als opleideling, voor zijn deskundigheid en indrukwekkende voorbeelden in het helpen van mensen met ernstige psychische problemen en voor het feit dat ik hem minstens zozeer als vriend dan als docent ervoer. Waarop hij tot mijn verbazing reageerde met mij te bedanken voor het feit dat ik zijn leerling wilde zijn en dat ik daarvoor alle die moeite had genomen om naar New York te komen en er een tijdlang te wonen en werken. Maar wat me vooral ontroerde was dat hij mij uitdrukkelijk vroeg mijn vrouw, die hij toen nog niet ontmoet had, namens hem te bedanken voor het feit dat ze me daarin voluit steunde. ‘Zonder haar zou je hier niet zijn, denk ik’, zei hij. Ik heb haar die dankbetuiging natuurlijk overgebracht. Ze hebben elkaar later heel goed leren kennen en zeer waarderen. Ik denk dat de basis daarvoor die Thanksgiving is gelegd. Toen hij enkele jaren later bij ons verbleef en ik hem daaraan herinnerde, reageerde hij met iets dat diep in mijn geheugen gegrifd is geraakt: “Er is een eenvoudige manier om deze houding, dit gevoel van basale dankbaarheid te ontwikkelen en onderhouden. Dat is door aan het eind van iedere dag even stil te staan bij het beantwoorden van deze vraag: Wie ben ik voor een ontmoeting, bijdrage, hulp of uitlating vandaag dankbaar? En laat hem of haar dat nog diezelfde dag of uiterlijk de volgende weten”. Hoogste tijd overigens dat wij ook hier jaarlijks een Thanksgiving dag afspreken. En laten we daar alvast een begin meemaken door de 26ste tenminste drie dankbetuigingen  uit te sturen.

‘Toen ik mijn vader belde om hem te vragen of hij zich door mij over zijn leven wilde laten interviewen, was ik behoorlijk zenuwachtig. Ik had eigenlijk gedacht dat hij het maar een vreemd verzoek zou vinden, en er niet aan zou willen. Maar tot mijn verbazing reageerde hij heel positief. Alsof hij erop had zitten wachten tot iemand hem eindelijk eens zou vragen zijn verhaal te vertellen.’ Onlangs heb ik de laatste hand gelegd aan een boekje,  getiteld In gesprek met je ouders. Handleiding voor je belangrijkste interview, waaruit dit citaat. Het is de neerslag van talloze reacties van lezers op twee columns en een zaterdagbijlage in deze krant over betekenis en belang van het leren kennen van de levensloop van je ouders. Het daarin gepresenteerde interviewschema is de afgelopen maanden door velen opgevraagd, gebruikt en van commentaar, suggesties of ervaringen voorzien. Voor mij reden het schema aan te passen en een overzicht samen te stellen van de naar mijn oordeel meest zinvolle aanbevelingen en meest indrukwekkende ervaringen. Zo heeft me getroffen hoezeer ouders het waarderen als ze door een volwassen kind voor een levensloopgesprek worden uitgenodigd. Zoals de vader hierboven. Getroffen heeft me ook het grote aantal oudere ouders dat het interviewschema heeft opgevraagd om aan een volwassen kind te vragen met hen zo’n levensloopgesprek hen te voeren. Uitdrukking van een diepgevoeld verlangen door hun kind(eren) beter gekend te worden. Die blijken daartoe niet altijd onmiddellijk te motiveren, maar juist de beschikbaarheid van een vragenschema helpt hen nogal eens over de drempel. Sommige ouders besluiten daar niet op te wachten en aan de hand van de interviewvragen hun levensloop-relaas alvast zelf op te schrijven en hun kind(eren) op de beschikbaarheid daarvan te wijzen. Dat zelf uitschrijven blijkt dikwijls een therapeutisch-nuttige ervaring. Een ouder: ‘Al schrijvende heb ik mezelf beter leren kennen’.

Diep getroffen ben ik ook door degenen die bedacht hebben dat het interview ook helpend kan zijn in andere dan ouder-kind relaties. Zo besloot een vrijwilligster in een verzorgingstehuis een mevrouw (89) die ze al enkele jaren had begeleid maar maandenlang door de corona-maatregelen niet had mogen zien, te interviewen. Ze schrijft daarover: ‘Zij mocht nu eindelijk naar buiten, maar niemand mocht haar nog binnen opzoeken. Ik zag een vrouw die ik niet meer kende van vóór die tijd. Ze liep gebogen achter haar rollator, haar haren waren al vele weken niet meer gekapt, haar motoriek liet te wensen over. Ze liep  langzamer en was heel onzeker.  Maar tijdens het interview veranderde haar uitstraling totaal. Niet alleen door de aandacht die ze nu kreeg, maar vooral door het zelf kunnen vertellen over haar leven, kwam ze in een andere, vroegere tijd, háár tijd, terecht. Kortom: ik zag een vrouw die aan de hand van het interview zich waardiger en zekerder ging voelen”. Ik herhaal het daarom nog maar eens: ‘ga naar huis, interview je ouders. En waar het past in je (vrijwilligers)werk, graag ook een of meer andere ouderen’.

Meer informatie kunt u vinden op: https://www.karakteruitgevers.nl/boeken/_In_gesprek_met_je_ouders.html

Photo by Mathias Konrath on Unsplash

U kunt meer informatie over het Ouder interviewschema vinden via deze link: https://diekstra.nl/io/

Ik denk er nog wel eens aan terug als ik na een zorgelijke dag of een lastige klus in de auto terug naar huis rijd. Ooit stond er langs mijn route een billboard, ik geloof van een bank, met daarop in reuzeletters deze tekst: Niet zo somber En inderdaad, het therapeutisch effect was onmiskenbaar. Tenminste als ik de oproep overnam en ‘m in mezelf enkele keren herhaalde. Alsof er even een steen van mijn gemoed werd gelicht waardoor er ruimte kwam voor opwekkendere gevoelens en gedachten. Wat is dat eigenlijk voor proces waardoor een spreuk als ‘Niet zo somber’ zo’n verlichtend effect kan hebben? En zou het  door een volgende, minder opwekkende boodschap eenvoudigweg weer teniet gedaan kunnen worden? Stel dat verderop langs mijn route nog een billboard had gestaan maar deze keer met daarop de tekst: Maar het ergste moet nog komen! Als ik dat fluisterend in mezelf herhaald zou hebben, dan had dat, vrees ik toch, mijn eerdere zorgelijke of sombere stemming niet alleen doen terugkeren maar waarschijnlijk verergerd. Terug naar vandaag. Ik overdrijf niet als ik beweer dat wij, en ik bedoel niet alleen Nederland maar zo’n beetje de hele wereld, inmiddels de Godsganse dag bezig zijn routes te zoeken om zover mogelijk bij Covid-19 weg te komen. Maar we weten niet goed welke te kiezen want komen onderweg alsmaar nu eens het eerste dan weer het tweede billboard tegen. Neem de journaals en late avondpraatprogramma’s op televisie. Ze gaan al maanden lang voornamelijk over Covid. De overige onderwerpen hangen er voortdurend voor jandoedel bij. En de uitspraken die daarin worden gedaan door ‘leken’ en wetenschappers komen vaak niet boven het niveau van die Billboardteksten uit. Dat valt ‘leken’ nog wel te vergeven. Maar wetenschappers niet. Die horen geen uitspraken te doen over wat wij horen te voelen, denken, of doen. Dat is of aan ons zelf of aan de politiek. Wetenschappers dienen zich te beperken tot wat (gevonden) is. En daarbij duidelijk te maken dat de wetenschap  voornamelijk tussentijdse rapporten uitbrengt, geen eindrapporten. Veel aanvankelijk aanvaarde wetenschappelijke ‘feiten’ blijken beperkt houdbaar. Weliswaar meestal niet zo kort als veel levensmiddelen maar toch. Voorbeeld. Een groep artsen, gespecialiseerd in leverziektes, vroeg aan een groep experts op hun gebied om ruim 500 wetenschappelijke publicaties, verschenen over de afgelopen 50 jaar, te beoordelen. Was de inhoud ervan nog altijd feitelijk juist dan wel verouderd of onjuist gebleken? Wat bleek? De helft van de medisch-wetenschappelijke kennis over deze ziektes bleek binnen 45 jaar te zijn verouderd dan wel aantoonbaar onjuist. Beperkte houdbaarheid van ‘feiten’ is ook vastgesteld in andere medische specialismen en, toegegeven, ook in de psychologie. Dan nog dit. Gezondheid is afhankelijk van tal van factoren. Dus  moet gezondheidsvoorlichting bestaan uit houdbare uitkomsten van behalve de medisch-biologische ook zoveel mogelijk andere wetenschappen. Ik ben in ieder geval niet zo somber om te veronderstellen dat toen God, of wie dan ook, de mens schiep, hij of zij enkel in medisch-biologische-virologische termen dacht.

Photo by Pablo Varela on Unsplash

Mijn moeder was een zeer gelovige vrouw, gehecht aan de tradities en vieringen van zon- en hoogtijdagen in de Katholieke kerk, zoals Kerstmis, Pasen, Pinksteren, Allerheiligen, Allerzielen. Zij verlangde dat haar kinderen vanaf circa 8 jaar daaraan deelnamen. Ik ervoer dat als normaal en met Kerstmis en Pasen zelfs als leuk. Maar dat gold niet voor Allerzielen, jaarlijks op 2 november, de dag na Allerheiligen. Allerzielen had voor mij iets bedreigends, duisters bijna. Volgens mijn moeder en de Kerkleer was het de dag om te bidden voor de doden. Ik had als achtjarige  nog nooit een dode gezien of een overlijden meegemaakt en geen idee hoe me dat bidden voor de doden voor te stellen. Ze maakte dat, onbedoeld, allemaal nog wat dreigender door te vertellen dat bidden op die dag beslissend kon zijn voor degenen die in het voorafgaande jaar waren gestorven en in het vagevuur, een soort van wachtkamer voor de hemel, terechtgekomen. Ons bidden, een soort van smeekbedes ten gunste van hen aan God, kon hen net het laatste zetje geven om aan de hel te ontsnappen en in de hemel te komen. Ik weet nog dat ik mijn moeder een keer heb gevraagd hoe je nou kon weten of dat gelukt was, iemand de hemel in te bidden. Daarop antwoordde ze, heel strategisch realiseer ik me nu, dat je dat niet kon weten. Maar dat je juist daarom  voor alle, dus ook voor de voor  jou onbekende doden, zo aandachtig mogelijk moest bidden. Ik vond het maar een verwarrende verantwoordelijkheid. Dat bidden heb ik, met excuus aan mijn als gevolg van een dramatisch ongeval veel te vroeg overleden moeder, al decennia geleden opgegeven. Maar ik sta, ik denk als gevolg van haar vroegkinderlijke inprenting, op 2 november meestal wel een tijdlang  bij haar stil, fantaseer wat we samen hadden kunnen ervaren als zij ook die 20-25 jaar meer had gekregen die haar zusters wel mochten leven. Er is nog altijd veel dat ik haar wil vragen, met haar bespreken, haar vertellen. Denkend aan haar komen die dag vaak ook andere overleden familieleden, vrienden, leermeesters in mijn verbeelding voorbij. En daarmee het besef, niet zelden een verdrietig gemis-besef, dat relaties nooit af zijn. Maar ook dat ze na de dood nog een bron van inspiratie kunnen zijn. Ik heb er een gewoonte van gemaakt me regelmatig te herinneren en op te schrijven wat ik van overleden dierbaren heb geleerd of meegemaakt dat ik graag wil vasthouden. Want hoe gek toch dat wij onze doden wel zien als potentiele orgaandonoren maar zelden als wijsheidsdonoren. Ik werd me dat weer eens bewust toen onlangs een buurman en goede vriend overleed. Hij heeft zijn nabestaanden onder andere deze wijsheid gedoneerd: ‘Het gaat in je leven vóór alles om jouw antwoord op deze drie vragen: Waar geloof je in? Waar moet je voor vechten? En waar moet je tegen vechten? Volgende week maandag, 2 november, wil ik het daar weer eens met hem over hebben.

Ik weet niet meer precies wanneer het was, maar ooit had Radio Friesland een rubriek op zondag waarin een buiten-Fries – iemand in Friesland geboren en getogen maar elders wonend en werkend –  in Leeuwarden werd geinterviewd. Zo ook ik. De eerste vraag van de interviewer was natuurlijk wat ik nog met Friesland had. Ik vertelde dat ik altijd trouw de verrichtingen van Sportclub Heerenveen volg, mijn favoriete voetbalclub. Waarop de vraag kwam hoe ik vond, het was maart, dat ze het deden dat seizoen. Ik antwoordde dat de prestaties sterk wisselend waren. Thuis wonnen ze bijna altijd maar uit verloren ze meestal. “Maar die jongens beschikken  uit en thuis over dezelfde talenten, dus heeft Foppe (Foppe de Haan was toen trainer) een psychologisch probleem.” Terug in Leiden s’avonds gaat direct na het NOS-journaal de telefoon.  Ik neem op. “Goeienavond, u spreekt met mevrouw de Haan. Hier hebt u mijn man”. Tot mijn verrassing, ik herken hem meteen aan zijn stem, krijg ik Foppe aan de telefoon. ‘Mijn vrouw”, zo begint hij, “luisterde vanmiddag, ik was in het stadion, naar het interview met jou. Volgens jou, begrijp ik, heb ik een psychologisch probleem omdat wij dit seizoen thuis meestal winnen en uit meestal verliezen. Dus ik zou zeggen, Diekstra, als jij het dan zo goed weet, kom eens langs en help ons dat oplossen”. Ik ben inderdaad langs geweest. Ik zeg niet dat het daaraan ligt, maar als ik me goed herinner ging het in de resterende uitwedstrijden beter en eindigden ze dat jaar relatief hoog. Ik zeg wel – hij heeft dat zelf later in lezingen bevestigd – dat hij enthousiast was over de zogenoemde 5G-methode[1]. Die methode is gebaseerd op het gegeven dat de belangrijkste gesprekken die wij in ons leven voeren de gesprekken met ons zelf zijn. Anderen kunnen ons nog zulke nuttige adviezen of instructies geven, zolang we daar geen adviezen of instructies aan ons zelf van maken, halen ze weinig uit. Ik vroeg Foppe onder andere wat het laatste is dat hij wil dat er gebeurt in de kleedkamer voordat zijn spelers na rust weer het veld op gaan. Zijn antwoord was dat ze nog een keer goed naar zijn instructies luisteren. Ik antwoordde dat dit psychologisch niet handig is. Dat het effectiever is hen te vragen in hun eigen woorden te herhalen wat zij van zijn instructies begrepen hebben. En pas als dat klopt met wat hij bedoelt, ze de wei in te sturen. Want alleen instructies die tot zelfinstructies worden gemaakt zijn duurzaam effectieve instructies. ‘Mark Rutte, neem jij dat ook als leidraad. Ons instrueren ‘Houd afstand’, ‘Was je handen’, ‘Vermijd grote groepen’ enz. is alleen effectief als wij daar instructies aan onszelf van maken: ‘Ik houd afstand’ ‘ik was mijn handen’, ‘ik vermijd grote groepen’. Help ons daarbij. Bijvoorbeeld, geef iedereen, dus ook de koning, een pet of mondkapje waarop zulke zelfinstructies groot afgedrukt staan,. Op die manier houden we niet alleen ons zelf maar ook elkaar aanwijsbaar bij de les.

Photo by Mitya Ivanov on Unsplash

[1] Zie Diekstra, RFW. Ip kan denken/voelen wat ik wil. 30ste druk 2019. Amsterdam: uitgeverij Pearson

Stel je hebt je een nieuw doel voorgenomen, zoals tweemaal in de week fitnessen, 8 kilo afvallen, je vaarbewijs halen, een werkstuk of scriptie voor je opleiding op tijd inleveren, tenminste eenmaal per week je oude ouders bezoeken. Waarmee help je jezelf daarbij het best? Is dat door je zelf regelmatig voor te stellen, visualiseren noemen psychologen dat, dat je succesvol bent in het bereiken van dat doel? Of help je je zelf meer door te visualiseren  dat je faalt? Het antwoord op die vraag weten we uit tal van onderzoeken, zoals het volgende. Een groep vrouwen die nooit sportten maar dat wel als doel hadden, werd in tweeen gesplitst. De ene helft, de positiviteitsconditie, werd geinstrueerd ‘denk aan waarom sporten goed voor je is, aan het doelen dat je jezelf gesteld hebt en  visualiseer dat je dat aan het behalen bent’. De andere helft, de negativiteitsconditie, werd geinstrueerd: “denk aan dat je faalt je doel te bereiken, visualiseer de obstakels op de weg daarheen, en schrijf op wat je tegen jezelf zegt waardoor je daarover struikelt’. Deze vrouwen werd eigenlijk geinstrueerd een soort van detective te worden van hun eigen faalgedrag, onder andere door zelfsaboterende gedachten op te sporen (“ik heb er nu niet echt zin in, maar ik doe het straks heus wel”, etc). Wat bleek? De negativiteitsinstructie had een groot positief effect. Vanaf het moment dat de vrouwen hun faalmomenten visualiseerden en de schrijfoefeningen deden, nam het aantal uren dat ze sportten aanzienlijk toe. Veel meer dan bij de vrouwen in de positiviteitsconditie. Na 4 maanden was dat verschil nog duidelijk aanwijsbaar. De conclusie? Succes begint met begrijpen waarom je faalt. Laten we dit inzicht eens toepassen op de corona-crisis. Dan gebeurt niet langer wat er nu steeds gedaan wordt door kabinet en RIVM, namelijk ons voortdurend inprenten dat we  succes zullen hebben in het terugdringen van de besmettingen als we ons maar aan de maatregelen houden. Zeg maar de positiviteitsinstructie. In plaats daarvan stellen we ons met zijn allen voor dat we falen in het terugdringen van die besmettingen, welke de obstakels zijn waarover we daarbij struikelen en wat we tegen onszelf zeggen waardoor we struikelen. De negativiteitsinstructie kortom. We schrijven die negatieve gedachten op en delen die met elkaar (daarvoor zijn  de sociale media wél super). In feite roepen we iedereen, jong of oud, op psychodetective te worden van eigen falen in afstand houden, handen wassen, klachten melden, grote groepsvorming vermijden, enzovoorts. Vervolgens eisen we van het NOS-journaal en het late praatprogramma op NPO1, die zijn per slot van rekening van ons allemaal want publieke omroep, dat ze in plaats van ons steeds maar weer met angstcijfers en optochten virologen te bestoken, iedere uitzending een aantal van die corona-psychodetectives aan het woord laten. Doordat we zo van elkaar léren ons denken en gedrag beter te behéren, neemt de waarschijnlijkheid toe dat we het tij zullen kéren. De tijd zal het, mijn overtuiging, léren.

Photo by Tobias Tullius on Unsplash

Vorige week dinsdag, 29 september, in de vooravond. Ik loop nog te dubben of ik naar de repetitie van mijn koor, het Toonkunstkoor Leiden, zal gaan. De vorige keer, de eerste repetitie na maanden coronapauze, ben ik wel geweest. Het bestuur had voor zover ik kon beoordelen de juiste maatregelen genomen. Toch vond ik het spannend. Waarschijnlijk mede omdat mijn huisgenoten liever niet wilden dat ik ging. Hoe dan ook, het viel me alles mee en ik overwoog daarom deze keer weer te gaan. En toen kwam kort vóór zessen dat bericht binnen:”Repetitie afgelast”! ‘Een ander Leids koor blijkt half besmet te zijn ondanks het nauwkeurig houden aan de voorgeschreven maatregelen’. Mijn eerste reactie is schrik en een zekere opluchting. De beslissing is al voor mij genomen. Maar een uur of zo later thuis, een paar partituren voor me liggend, voel ik absoluut geen inspiratie om in mijn eentje te gaan oefenen. Ik zou het liefst het virus eerst eens een paar flinke optaters geven. Dat het nou een keer uit moet zijn met dat gesodemieter van alsmaar meer beperkingen. Want laten we eerlijk zijn, wat moeten we onderhand wel niet allemaal inleveren om te zorgen dat het zich koest houdt. Uit elkaars buurt blijven, niet aanraken, handengeven of kussen. Ons zoveel mogelijk in eigen huis   terugtrekken. Alleen en liefst met gekapte mond naar buiten. Buitens- en binnenshuis niet met groepen familieleden, vrienden, collega’s,  leerlingen of studenten samen komen, laat staan plezier maken, juichen, dansen, zingen, uit je dak gaan, feestvieren. En als maar weer dat handen wassen. Er is een Chinees spreekwoord dat luidt: ‘.Een leven zonder feesten is als een reis zonder herbergen’. En zo voelt het maar net. Alsof het leven steeds minder leuk wordt en er met de opkomende mist en nevel van het najaar en komende winter ook nog een deken van somberte en melancholie door de onbeheersbaar lijkende  virus-dreiging over ons innerlijk en buitenleven neerdaalt. Waarom, zo vraag ik me af terwijl ik de partituren maar weer opberg, doen we dit alles?. Waarom volgen we, of althans de meesten van ons, al die dictaten van het virus op? Wat is de waarheid die achter al die maatregelen ligt. Het moet een universele waarheid zijn want het virus dicteert inmiddels  wereldwijd het dagelijks leven. Ik meen dat die universele waarheid de verschrikking van de dood is. Die verschrikking verenigt de meesten van ons in het ons neerleggen bij de maatregelen. Maar diezelfde waarheid brengt anderen er juist toe in verzet te komen. Niet  zozeer tegen het ongemak ervan of tegen wat zij zien als de gebrekkige wetenschappelijke onderbouwing. Zij wensen niet voortdurend herinnerd te worden aan hun sterfelijkheid – een onvermijdelijk emotioneel effect van de maatregelen – of kunnen het bewustzijn ervan (nog) niet aan of verdringen het gewoon.  Vandaar zoveel meer verzet onder jongeren dan onder ouderen. De meeste jongeren willen kunnen leven alsof ze het eeuwige leven hebben. De ouderen wilden dat ooit ook, maar willen nu nog vooral zolang mogelijk leven.

Photo by Andrey Konstantinov on Unsplash

Afgelopen dinsdag, op wat de laatste mooie zomerdag beloofde te worden, besloten we, mijn vrouw, zoon en ik nog één keer te gaan varen. Terwijl we onder een lage brug doorvaren, horen we opeens een knal en begint de boot hevig te schudden. Alsof de schroef iets aan het vermalen is. Achterom kijkend zien we een  vlaggenstok uit het water opduiken. Onze instinctieve reactie is achteruit te varen om die stok uit het water te halen. Maar dan  beseffen we dat die niet van ons kan zijn. De onze hebben we al geruime tijd geleden verspeeld. Ook onder een brug. Aannemende dat deze door de schroef is geraakt, test ik de motor door flink gas te geven. Het gevolg is dat de boot onwijs gaat schudden maar nauwelijks vaart maakt. Ik besluit daarom een tijdje heel langzaam te varen. In de hoop dat wat er ook aan de hand is op den duur vanzelf ophoudt. Ijdele hoop. Want zo gauw ik gas bijgeef, begint het geschud weer. Wat te doen? Terug naar huis? Halen we dat? Halen we dat zonder verdere schade aan de motor aan te richten? “Laten we”, stelt mijn vrouw heel praktisch voor “de werf bellen en advies vragen. Dat lukt en luidt: ‘vaar zo rustig mogelijk hierheen, vraag naar (naam) en laat hem luisteren’. Dat doen we. Daar aangekomen, het is inmiddels half zes, zien we een grote, stoere man met een boottakel in de weer, roepen ‘m aan en vragen om hulp. “Leg maar even aan”, zegt hij bereidwillig, stapt aan boord, neemt het roer over, geeft flink gas en heeft meteen een diagnose. ‘Da’s niet goed” zegt hij. “Niet verder varen. Maar om te zien wat er mis is moet ie wel het water uit. Geef me 5 minuten”. En mirakel, vijf minuten later staan we inderdaad, diep onder de indruk van hun vaardigheid, te kijken hoe de boot door hem en een medewerker aan twee riemen langzaam uit het water wordt gehesen. En daarmee ook de Nederlandse vlag, die om een groot deel van de schroef gedraaid zit. Als we enige tijd later, met ontvlagde en  weer perfect lopende motor wegvaren is dat in een wolk van dankbaarheid. Ik had ‘m gevraagd wat wij hem verschuldigd zijn. Waarop hij met een wegwuifgebaar had geantwoord;”Niks joh, is goed zo”. Maar wij vonden het niet goed zo en zijn twee dagen later met een taart voor hem en zijn collega teruggegaan. De woorden waarmee die grote, stoere man die aannam, maakten op ons, mijn vrouw en mij afzonderlijk, een welhaast vertederende indruk: “Wat een lief gebaar. Heerlijk voor dadelijk bij de koffie”. Ik heb het filmpje van een deel van de gebeurtenissen, zoals het optakelen van de boot, de afgelopen dagen meerdere keren bekeken. En ieder keer kwamen er twee conclusies op. De ene is dat tussen imperfecte mensen perfecte momenten mogelijk zijn. De andere is dat stoer en lief bij mannen een (bijna) perfecte combinatie vormen.